W latach 30. XX wieku Panewniki nie były integralną częścią Katowic, a leżącą nieopodal odrębną gminą. Być może to ten fakt zadecydował, że we wrześniu 1939 roku hitlerowcy postanowili zwieźć na tutejszy cmentarz zwłoki obrońców Katowic, przepełniające miejskie kostnice. Wśród pochowanych w masowej mogile znaleźli się harcerze i powstańcy rozstrzeliwani w wyniku egzekucji (m.in. na podwórzu przy ul. Zamkowej) oraz obrońcy polegli w walce o katowickie Śródmieście. Zaraz po wojnie pochowano tu również ekshumowane szczątki ofiar zbrodni dokonanych w Lasach Panewnickich.
Miejsce, w którym obecnie znajduje się pomnik, tylko w przybliżeniu wskazuje położenie pierwotnej mogiły. Na początku okupacji grób zrównano z ziemią, by zatuszować jego istnienie i wymazać ze zbiorowej świadomości wydarzenia pierwszych dni września. Niemcy nie chcieli w Katowicach grobów poległych obrońców. Świadczyłyby one bowiem o tym, że – wbrew hitlerowskiej propagandzie – miasto stawiło opór, a jego mieszkańcy byli gotowi oddać życie za swoją polskość.
Miejscowi jednak nie zapomnieli – w trakcie wojny składali tu kwiaty i zapalali świece. Pamięć o bohaterach przetrwała.
Dodatkowe informacje:
- Historia powstania mogiły: https://naszahistoria.pl/panewnicka-mogila-1939-takze-pamiec-miala-zginac/ar/10758184